http://www.parool.nl/1051851982966.html
Xs4all verkocht zichzelf, maar niet zijn principes
SLADJANA LABOVIC
Een van de eerste internetaanbieders van Nederland bestaat deze week
tien jaar. Het ooit rebelse Xs4all - uit te spreken als access for all;
internettoegang voor iedereen - begon als de hobby van een stel
enthousiaste hackers, maar groeide uit tot een van de grootste providers
van ons land. Onder de - omstreden - vlag van KPN, dat wel. Tien jaar
webhistorie, volgens de vier oprichters.
Tien jaar Xs4all-geschiedenis, en er is eigenlijk maar één mijlpaal waar
iedereen het nog over heeft: de verkoop van het voormalige
hackersbolwerk, de pionier op het gebied van internettoeggang voor de
massa, aan aartsvijand KPN in 1997. Hetzelfde bedrijf dat, nog als PTT,
het doelwit was van de computerkraakpogingen en schimpscheuten uit de
Xs4all-hoek.
Toch is het de internetaanbieder onder KPN voor de wind gegaan: 230
mensen werken er nu, en de geel-zwarte provider heeft ruim 150.000
abonnees ''KPN wist met wie ze in zee gingen,'' zegt mede-oprichter Rop
Gonggrijp nu, ''en dat ze niet veel konden veranderen. Daarom was KPN
hoe dan ook een betere overnamekandidaat dan bedrijf X uit land Y.
Eigenlijk hadden zij in het verleden meer een hekel aan óns dan wij aan
hén. Toegegeven: ik moest zelf ook wel even slikken toen KPN in beeld
kwam als optie.''
Xs4all bood als eerste in Nederland internettoegang aan particulieren
aan, op een moment dat provider Nlnet, dat eerder was begonnen met
internetdiensten aan bedrijven, volhield dat er geen markt was voor
particulieren.
Misschien begon de geschiedenis van Xs4all al wel in 1981 in Wormer,
waar Rop Gonggrijp opgroeide. ''Mijn vader werkte voor De Telegraaf en
kreeg van zijn werk een computer met modem. Daar ben ik toen een beetje
mee gaan rondbellen. Op internet, of eigenlijk de voorloper daarvan,
waren alleen maar BBS'en, Bulletin Boards Systems (digitale prikborden).
Je had in principe alleen maar toegang via universiteiten en bedrijven.
Op zo'n BBS wisselden we inloggegevens uit van studenten die met de
studie gekapt waren maar nog wel een werkend account hadden. Daarmee
konden wij dan inbellen.''
''Er was niet gek veel te zien toen; we hebben het nu over 1983. Maar
het was gewoon leuk om te doen. Bij bedrijven inbreken en hun systemen
bekijken. Gewoon voor de leut.''
Op zijn twintigste verhuisde Gonggrijp met wat vrienden naar Amsterdam
en kwam in aanraking met andere hackers en techneuten. ''Ik liep rond
met de gedachte een hackersblad in eigen beheer uit te geven en dat heb
ik gedaan. In '89 verscheen het eerste nummer van Hacktic. Gonggrijp
leerde Felipe Rodriquez en Paul Jongsma kennen. Ze deelden dezelfde
nieuwsgierigheid en interesse en verenigden zich in Hacktic Network. Via
een kennis bij de Universiteit van Amsterdam, Matthew Lewis, regelden ze
een internetverbinding waarmee ze nieuwsgroepen, discussieforums op
internet, konden lezen en anderen toegang tot internet konden aanbieden.
Jongsma: ''Met die verbinding kon je inbellen naar een computer. Die
stuurde jou de nieuwsgroepberichten en mails die verzameld waren. Je was
dus niet interactief op internet bezig.''
'Dat kon toen al wel, daarvoor hadden we een paar andere accounts en die
gebruikten we regelmatig. Op een avond waren Felipe en ik aan het
experimenteren. We probeerden bestanden te kopiëren van de UvA-machine
naar onszelf. Lewis kwam daar de volgende dag achter en was hevig
verontwaardigd. Hij was gastheer, en wij zijn gasten. Zo hadden we ons
niet gedragen. Het gevolg was dat we de interactieve accounts direct
kwijt waren.''
''We wilden onmiddellijk internet weer op,'' zegt Gonggrijp. ''En als
wíj internet op wilden, moesten er vast nog meer mensen zijn die die
behoefte ook hadden. Ik zag heel duidelijk voor me dat internet
belangrijk zou gaan worden. Felipe en Paul zagen dat ook.''
In november 1992 lag het plan voor Xs4all op tafel. Rodriquez, Gonggrijp
en Jongsma kochten de benodigde server en andere apparatuur. Ze
benaderden Cor Bosman, een expert op het gebied van de programmeertaal
voor servers, Unix. Die loste de laatste technische problemen snel op en
werd daarmee de vierde oprichter. Op 1 mei 1993 was Xs4all klaar voor de
opening op 1 mei 1993. ''We hoopten op vijf-, zeshonderd abonnees in het
eerste jaar,'' zegt Gonggrijp. ''Daarmee zouden we de kosten dekken.''
Ze betrokken een pand aan de Prins Hendrikkade in Amsterdam. ''Het was
echt een bouwval,'' zegt Gonggrijp. Bosman: ''We hadden toen nog
helemaal niets. We hadden niet eens sloten op de deuren, dus sliepen we
bij de apparatuur. Op een nacht hoorden we wat gerommel. We gingen
kijken wat er aan de hand was. Er stond een PTT-tentje op de stoep
waarin iemand naar de kabels en lijnen aan het graven was. Wat bleek: er
waren wat kabels verkeerd gemonteerd. Dat wil zeggen dat verkeerde
lijnen bij ons binnenkwamen, de lijnen van de overburen.''
''Geen reden tot paniek, maar onze overbuurman was het Marine
Etablissement! Het enige dat zij wisten, was dat hun kabels naar een
stelletje krakers met computers leidden die opereerden onder de naam
Hacktic Network! Overtuig ze dan maar eens dat het een foutje van de PTT
was. Iemand heeft ze weten te overtuigen dat het echt toeval moest zijn.
Anders hadden we zó in de bak gezeten.''
Een dag na de opening had Xs4all al zeshonderd abonnees, het aantal dat
pas na een jaar werd verwacht.
Dit onverwachte succes zorgde ervoor dat de organisatie meteen moest
worden aangepast. Rodriquez werd aangesteld als directeur, van een
bedrijf met flinke groeikrampen. ''Op een gegeven moment, rond juni
1994, werd duidelijk dat we met verlies draaiden,'' zegt hij. ''Toen ik
directeur werd, heb ik als eerste daad de prijzen verhoogd. De tweede
beslissing was om de naam te veranderen van Hacktic in Xs4all. Hacktic
deed te veel aan hackers denken en niet alle klanten wilden daarmee
geassocieerd worden.''
Vrij kort na Rodriquez' aanstelling nam Paul Jongsma ontslag. Jongsma:
''De eindeloze groei van het aantal klanten zorgde voor problemen. Als
het maandelijkse bedrag dat je nodig hebt om de huur te betalen, niet
meer binnenkomt, moet er wat gebeuren. Mijn vertrek bij Xs4all was
bijzonder emotioneel. De latere verkoop aan KPN en de enorme financiële
belangen die daar hebben meegespeeld, werpen daar een donkere schaduw
over, dat wel. Mij heeft Xs4all alleen maar geld gekost.''
Volgens Gonggrijp was 'chaos niet Pauls ding'. Xs4all was nog relatief
klein en dus waren alle betrokkenen vrienden. Dat heeft nooit tot grote
ruzie geleid, zeggen Bosman en Gonggrijp. Rodriquez; ''Ja, natuurlijk
kan dat wrijvingen geven, maar het kan ook heel prettig zijn. Goede
vrienden vertellen je de waarheid, ook als die waarheid niet mooi is, en
dat is in een bedrijf juist heel nuttig. Een aantal vriendschappen is
stukgelopen door het werk, dat is jammer, maar blijkbaar waren de
vriendschappen niet sterk genoeg.''
'Ik denk dat de persoonlijke financiële onzekerheid voor hem de doorslag
gaf,'' zegt Rodriquez. ''Paul is van nature niet iemand die makkelijk
financiële risico's neemt. Ik vind het nog steeds jammer dat hij is
vertrokken, we waren erg goede vrienden. Elk startend bedrijf zorgt voor
een zekere mate van stress en daar moet je tegen kunnen. Paul had niet
hetzelfde vertrouwen als ik en anderen. Ik heb geen idee hoeveel
spaargeld Paul in Xs4all heeft gestopt. Ik had dat uiteraard graag met
hem persoonlijk besproken en opgelost.''
In 1997 verliet ook Gongrijp Xs4all, Rodriquez volgde een paar maanden
later. Nog voor zijn vertrek werd gezocht naar een partij die de
internetaanbieder kon overnemen. Rodriquez: ''Het was belangrijk een
partner te vinden. Ons interne management was zwak en ik had zelf niet
het inzicht daar verandering in te brengen.'' Ook voorzag Xs4all hoge
investeringen met de komst van supersnel internet.
''Breedband-internet was in aantocht. We voelden dat we de boot gingen
missen. We hebben een tiental bedrijven benaderd waarvan we verwachtten
dat ze een sterke positie in breedband zouden kunnen bereiken,'' zegt
Rodriquez. ''Uiteindelijk was KPN de enige partij die Xs4all als bedrijf
snapte, de cultuur begreep en een visie had op de toekomst van Xs4all.''
De overname maakte van de overgebleven oprichters in één klap
miljonairs. De klanten waren echter niet gerust op de nieuwe toekomst
onder KPN. Ze hadden veelal vanwege de rebelsheid, het stoere imago en
de principes die de provider erop nahield, bewust gekozen voor Xs4all.
De bedrijfsnaam op zich was al een geuzennaam, die een heel eigen slag
klanten trok. De uitverkoop aan de logge staatsmonopolist werd als
verraad beschouwd.
Toch heeft KPN Xs4all tot nu toe gekoesterd als aanbieder voor de
'zware' en op technische snufjes beluste internetgebruiker. ''Mensen
waren heel sceptisch,'' zegt Cor Bosman. ''Maar we hebben denk ik wel
bewezen dat er aan het karakter van Xs4all niet veel veranderd is. Als
we het niet hadden verkocht, weet ik niet hoelang we het hoofd nog boven
water hadden kunnen houden.''
Zie ook:
Felipe Rodriquez
Cor Bosman
Rop Gonggrijp
Paul Jongsma
© Het Parool, 3-5-2003
http://www.parool.nl/1051852185348.html
Felipe Rodriquez
Felipe Rodriquez (34) was voor Hacktic en Xs4all eigenaar van het
Spaanse restaurant Centra aan de Lange Niezel in Amsterdam. Dat had hij
geërfd van zijn moeder.
Na de overname van Xs4all vertrok hij bij de internetaanbieder. Hij vond
dat het tijd was voor een frisse wind en voor een nieuwe manager, die
Xs4all onder KPN kon laten groeien.
Hij raakte, met internetjournalist Francisco van Jole en Michiel
Frackers (de oprichter van internetaanbieder Planet Internet), betrokken
bij het Amsterdamse Bitmagic, dat cartoons via het web verspreidde.
Rodriquez trok zich al snel terug uit het bedrijf en Bitmagic ging
uiteindelijk failliet.
Rodriquez - twee dochters - emigreerde naar Australië. ''Ik werk in het
bestuur van een aantal kleine bedrijven, waaronder een uitgever en twee
software-ontwikkelaars.'' Rodriquez is nog altijd betrokken bij Xs4all,
als adviseur.
Verder maakt hij foto's van de sterrenhemel. ''Ik heb geen concrete
toekomstplannen: het leven hangt aan elkaar van toeval, mijn leven in
ieder geval, dus ik zie wel wat er gebeurt.''
© Het Parool, 3-5-2003
http://www.parool.nl/1051852185471.html
Cor Bosman
Cor Bosman (31) staat als enige van de oprichters van Xs4all nog steeds
op de loonlijst van het bedrijf, dat zelfstandig opereert onder de vlag
van eigenaar KPN.
Bosman begon als technisch directeur, maar deed, naarmate het bedrijf
groter werd, steeds een stapje terug. Hij geeft geen leiding meer, maar
houdt zich bezig met grote technische projecten. ''Ik geef niet graag
leiding. Zolang ik serieus wordt genomen door de leidinggevenden, vind
ik het wel prima zo.'' Ambities om weer een eigen bedrijf op te richten,
zoals Jongsma en Gongrijp eerder hebben gedaan, heeft Bosman niet. ''Ik
geloof daar niet zo in. Mensen denken dat als ze eenmaal een succesvol
bedrijf hebben opgericht, hun dat nog wel een keer zal lukken. Het is
Rop deels wel gelukt. Maar ik heb daar geen zin meer in.''
''Bij de oprichting van Xs4all in 1993 is zo veel geluk komen kijken. En
de timing was goed. Het is heel moeilijk om dat nog een keer voor elkaar
te krijgen. Daarbij kost het oprichten van een bedrijf zo ontzettend
veel tijd. Ik wil gewoon leuke dingen blijven doen, binnen Xs4all.''
© Het Parool, 3-5-2003
http://www.parool.nl/1051851975163.html
Rop Gonggrijp
Robbert 'Rop' Valentijn Gongrijp (35) verliet Xs4all in 1997. ''Ik ben
eigenlijk vooral in het begin belangrijk geweest voor Xs4all. Het
bedenken en uitwerken van het plan. Het ontwikkelen van de software, dat
soort dingen.''
''Tegen 1995, 1996 was ik niet zo belangrijk meer. Ik ben meer een
gekke-ideeënmens. Daar ben ik goed in. Ik richt bedrijven op, maar geef
er geen leiding aan, dat is niets voor mij.''
Na Xs4all heeft Gonggrijp dan ook nog twee bedrijven opgericht; ITSX en
Nah6, allebei actief op het gebied van computerbeveiligingen. Gonggrijps
achtergrond, vooral zijn hackerverleden, wordt daarbij niet verzwegen.
Verder organiseert hij samen met Xs4all en de oude garde de inmiddels
legendarische hackerscongressen die eens in de vier jaar plaatsvinden in
Nederland.
''Ik fantaseer er nog over om iets te gaan doen in Costa Rica. En ik heb
een rijbewijs gehaald waarmee ik in een grote bus kan rijden. Het lijkt
me wel leuk om met mijn gezin te gaan rondrijden in de wereld.''
Gonggrijp is getrouwd en heeft twee kinderen van zes jaar.
© Het Parool, 3-5-2003
http://www.parool.nl/1051851978632.html
Paul Jongsma
Paul Jongsma (36) bemoeide zich bij Xs4all vooral met de techniek. Ook
was hij, via Hacktic en Xs4all, betrokken bij de oprichting van De
Digitale Stad. Met Rop Gongrijp behoorde hij tot de eerste redacteuren
van Hacktic. ''Begin jaren tachtig was er een bulletin board - een van
de voorlopers van het web - NEA BBS, met daarop een aantal
discussiegroepen. Zo kwam ik in contact met Rop.''
Jongsma richtte in 1996 het internetbedrijf Webtic op. Naast commerciële
activiteiten, het ontwikkelen van websites voor bedrijven, helpt het in
de Beurs van Berlage gevestigde Webtic een aantal
non-profit-instellingen bij het gebruik van internet. ''Naast een eigen
bedrijf en een gezin met twee jonge kinderen blijft er weinig tijd over
voor sociale activiteiten.''
Hij werkte mee aan het baanbrekende
internet-ontmoet-de-kunstwereld-congres Doors of Perception.
© Het Parool, 3-5-2003